Nosema apis a Nosema ceranae w rodzinach pszczoły miodnej

Choroba sporowcowa – lepiej zapobiegać niż leczyć! Nosemoza pszczół to jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób pszczół w Polsce i w Europie.

Wywołują ją grzyby z rodzaju Nosema: Nosema apis oraz Nosema ceranae. Pasożyty uszkadzając komórki nabłonka jelitowego stwarzają idealne warunki do wnikania wirusów pszczelich, takich jak: wirus choroby czarnych mateczników, wirus Y pszczół i wirus włókienkowy.

Pasożyty Nosema apis atakują robotnice, trutnie oraz matkę ( ta otrzymuje spory wraz z pokarmem od karmicielek). Do zarażenia pszczół dochodzi per os wraz z pokarmem i wodą zawierającymi spory. Cykl rozwojowy trwa 5 dni. Spory przedostają się do jelita środkowego, gdzie następuje ich namnażanie i dojrzewanie (postać wegetatywna). Nowo powstałe następnie przedostają się do światła jelita i wraz z kałem wydalane są na zewnątrz. Na skutek uszkodzenia komórek nabłonka dochodzi do upośledzenia trawienia i wchłaniania pokarmu. Wydalany przez chore pszczoły kał powoduje zanieczyszczenie ula oraz środowiska wokół ula. Długość życia pszczół zostaje skrócona, dochodzi do ograniczenia: wytwarzania mleczka gardzielowego, produkcji wosku oraz miodu. Całe to zjawisko ma znaczący wpływ na ograniczenie siły rodziny pszczelej. Bardzo chore pszczoły zamierają wczesną wiosną. Wówczas możemy też zaobserwować biegunkę ( pobrudzone kałem plastry, pobrudzona kałem przednia ściana ula). Natomiast słabsze zarażenie rodzin powoduje ograniczenie ich produkcyjności. W okresie późnej wiosny i lata stopień zarażenia spada.

Troszkę inaczej jest w przypadku Nosema ceranae, gdzie cykl rozwojowy jest krótszy- 3 dni i żeby doszło do rozwoju choroby wystarczy tylko jedna zarażona komórka nabłonka jelita. A co ciekawsze wystarczy też jednorazowa dawka spor! Po 3 dniach inwazja rozprzestrzenia się na wszystkie pozostałe komórki nabłonka. Upośledzona zostaje regeneracja nabłonka, co prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń przewodu pokarmowego. A od 8 dnia od zarażenia dochodzi do wczesnej śmierci zarażonej pszczoły na skutek stresu energetycznego wynikającego ze stanu głodu. Wygłodzone pszczoły szukając pokarmu kontaktują się z innymi pszczołami rozprzestrzeniając w ten sposób chorobę wśród całej rodziny pszczelej. Nosema ceranae jest bardziej odporna na działanie czynników zewnętrznych, w tym wysokiej temperatury, co czyni ją patogenną przez cały rok ( Nosema apis zanika w miesiącach ciepłych). W przypadku rozwoju choroby wywołanej przez Nosema ceranae nie obserwuje się biegunki, dlatego nazywana jest nosemozą suchą.

Nosemoza jest chorobą pszczół wywołującą niesamowite straty w rodzinach pszczelich. Efektem są masowe ginięcia pszczół i znaczne straty ekonomiczne.

Pamiętaj! Lepiej zapobiegać niż leczyć! Jak możemy to zrobić?

Stosując profilaktyczne zabiegi higieniczne oraz hodowlane:

• wiosną należy przesiedlać pszczoły do czystego i zdezynfekowanego ula, np. preparatem Ecocid
• stopniowo wymieniać wszystkie plastry
• nie przenosić plastrów pochodzących od chorych rodzin do rodzin zdrowych
• dezynfekować cały sprzęt pszczelarski
• regularnie wymieniać matki pszczele na młode i zdrowe
• wzmacniać odporność rodzin pszczelich poprzez regularne stosowanie preparatu Apistym. Dzięki temu pszczoły łatwiej zwalczają zakażenia patogenami. Apistym podawany przy dokarmianiu jesiennym zwiększa przeżywalność rodzin pszczelich w zimie, a stosowany wiosną przyśpiesza ich rozwój.